Aziatische hoornaar : feiten

Gepubliceerd op 28 april 2025 om 12:25

📌 Basisinformatie

  • Wetenschappelijke naam: Vespa velutina

  • Oorsprong: Zuidoost-Azië

  • Grootte:

    • Koningin: ongeveer 3,2 cm

    • Werkster: ongeveer 2,5 cm

  • Uiterlijk: Zwart lichaam, gele poten en een oranje snuit

  • Voedsel: Voornamelijk honingbijen, maar ook andere insecten en fruit

  • Levensduur: Koningin leeft meerdere maanden, werksters leven enkele weken

📅 Verspreiding in België

  • Eerste waarneming: 2016, eerste nest in Henegouwen

  • Huidige verspreiding: In heel België, vooral veel in Vlaanderen en Wallonië

  • Jaarlijkse nesten: Meer dan 2000 nesten geregistreerd in België in 2022

  • Verspreidingssnelheid: Expansie van enkele kilometers per jaar, vooral door transport en mildere winters

🌱 Levenscyclus

  1. Maart - april: Koninginnen ontwaken en zoeken een plek voor een nieuw nest

  2. Mei - juni: Eerste werksters verschijnen en helpen met het bouwen van het secundaire nest

  3. Zomer: Kolonie groeit tot duizenden individuen

  4. Najaar: Nieuwe koninginnen worden geboren en bevrucht

  5. Winter: Oude kolonie sterft, jonge koninginnen overwinteren en starten in het voorjaar opnieuw

🚨 Impact op biodiversiteit

🔹 Aanval op bijenvolken: Een groep hoornaars kan een complete bijenkast verwoesten in enkele dagen

🔹 Bedreiging voor de bestuiving: Minder bijen = minder bestuiving van gewassen en planten

🔹 Geen natuurlijke vijanden: In België wordt de hoornaar nauwelijks bestreden door andere dieren, waardoor de populatie blijft groeien

🔹 Explosieve groei: Eén nest kan honderden nieuwe koninginnen voortbrengen

🏹 Bestrijdingsmethoden

✅ Vangen van koninginnen in het voorjaar (maart - juni)

✅ Vallen plaatsen met een mix van bier, grenadine en witte wijn

✅ Nest verwijdering door professionals

✅ Bescherming van bijenkasten met gaasschermen

✅ Meld een nest bij de gemeente als je er een ontdekt

🧐 Opvallende feiten

💡 De Aziatische hoornaar stamt af van een enkele koningin die Europa bereikte in 2004

💡 Ze communiceren via feromonen en kunnen elkaar naar voedselbronnen leiden

💡 Onderzoekers proberen synthetische lokstoffen te ontwikkelen om de populatie te verminderen

💡 In sommige Franse regio’s is de hoornaar officieel erkend als een invasieve soort die bestreden moet worden

🚀 Hoe snel vliegt een Aziatische hoornaar?

De Aziatische hoornaar heeft een indrukwekkende snelheid en wendbaarheid:

  • Maximale vliegsnelheid: 40 km/u

  • Gemiddelde snelheid: 25-30 km/u tijdens het jagen

  • Vliegradius rond het nest: tot 1,5 km, maar ze kunnen in uitzonderlijke gevallen tot 3 km reizen op zoek naar voedsel

📍 Hoe ver jaagt een Aziatische hoornaar op bijen?

  • Hoornaars blijven vaak binnen een straal van 1 tot 2 km rondom hun nest.

  • Bij schaarste aan voedsel kunnen ze tot 3 km afstand reizen.

  • Ze patrouilleren bij de ingang van een bijenkast en vangen bijen in volle vlucht, een tactiek die bekendstaat als "havikenjacht."

💡 Interessant feit: Een enkele Aziatische hoornaar kan tot 50 bijen per dag vangen om haar larven te voeden!

📏 Afmetingen van de Aziatische hoornaar

De Aziatische hoornaar is kleiner dan de Europese hoornaar, maar nog steeds een imposant insect:

  • Koningin: 3 – 3,2 cm

  • Werkster: 2,4 – 2,8 cm

  • Mannetje: 2,5 – 3 cm

  • Spanwijdte vleugels: 4 – 4,5 cm

Ter vergelijking: de Europese hoornaar (Vespa crabro) kan tot 4 cm lang worden!

🎯 Welke vallen werken het beste?

Wil je de populatie beperken zonder andere nuttige insecten te schaden? Hier zijn de beste methoden:

✅ Suikerhoudende lokstofval (voorjaar)

  • Mix van bier, grenadine en witte wijn – Lokt hoornaarkoninginnen zonder veel andere insecten te vangen.

  • Effectief tussen maart en juni, wanneer koninginnen ontwaken en nesten beginnen te bouwen.

✅ Feromoonvallen (experimenteel)

  • Nieuwe technieken gebruiken feromonen van de hoornaarkoningin om mannetjes te lokken.

  • Nog in ontwikkeling, maar kan helpen de voortplanting te verstoren.

✅ Roostervallen (ecovriendelijk)

  • Een val met een uitgangsrooster zodat kleinere insecten zoals bijen en zweefvliegen kunnen ontsnappen.

  • Werkt het best bij bijenkasten om werksters te vangen.

❌ Geen standaard flesvallen

  • Vangt onnodig veel nuttige insecten, zoals zweefvliegen en vlinders.

  • Gebruik altijd een gespecialiseerde val met een selectief rooster.

🪤 Vallen en lokstoffen voor thuisgebruik

Particulieren kunnen actief bijdragen aan de bestrijding van de Aziatische hoornaar door het plaatsen van vallen, vooral in het voorjaar wanneer koninginnen op zoek gaan naar nestlocaties. Er zijn verschillende soorten vallen beschikbaar, elk met hun eigen kenmerken en prijskaartje.

Een populaire keuze is de VespaCatch Select, een selectieve val die hoornaars vangt maar bijen laat ontsnappen. Deze kost ongeveer €18,95.

Voor wie bijenkasten wil beschermen, is er de STOP IT MAX®, een dubbele wandbescherming die voorkomt dat hoornaars de kast binnendringen. Deze is verkrijgbaar voor ongeveer €29,45.

De BeeFun glazen potval is een eenvoudige en herbruikbare val die je kunt ophangen of neerzetten, en kost rond de €13,95.

Een robuustere optie is de hoornaarval met emmer, een staande val die makkelijk te plaatsen is en ongeveer €19,95 kost.

Daarnaast zijn er ook professionele selectieve vallen beschikbaar die ontworpen zijn om hoornaars te vangen zonder andere insecten te schaden. Deze vallen bevinden zich doorgaans in een hogere prijsklasse, rond de €35 à €40, afhankelijk van het merk en de leverancier.. 

💬 De vermelde prijzen van vallen en lokstoffen zijn louter informatief en gebaseerd op persoonlijk onderzoek. Aangezien prijzen kunnen variëren per leverancier en moment, ben ik niet verantwoordelijk voor eventuele verschillen of wijzigingen.

🍷 Lokstoffen

Om hoornaars effectief te lokken, zijn er verschillende lokstoffen beschikbaar die weinig andere insecten aantrekken.

Commerciële producten zoals Trappit (1 liter, ± €28,45) en VeluTractive (500 ml, ± €14,95) zijn speciaal ontwikkeld om hoornaars aan te trekken. Daarnaast bestaan er varianten zoals Fructolure en Vespattract, die gericht zijn op het lokken van koninginnen en werksters.

Een goedkope en doeltreffende optie is een zelfgemaakte lokstof: een mix van bier, grenadine en witte wijn. Deze combinatie is vooral effectief in het voorjaar, wanneer koninginnen ontwaken en op zoek gaan naar voedsel en nestplaatsen.

Daarnaast worden ook alternatieve natuurlijke lokstoffen gebruikt, zoals:

  • Rijpe banaan of ander rijp fruit – trekt hoornaars aan door de zoete geur

  • Vis of kip – vooral aantrekkelijk voor werksters die op zoek zijn naar eiwitrijk voedsel voor de larven

  • Suikerhoudende dranken – zoals limonade of vruchtensap, vooral in stedelijke gebieden

Deze alternatieven worden vaak ingezet bij lokpotten voor nestopsporing, waarbij het doel is om hoornaars aan te trekken zonder ze te doden, zodat hun vliegrichting gevolgd kan worden.

💬 De vermelde prijzen van lokstoffen zijn louter informatief en gebaseerd op persoonlijk onderzoek. Aangezien prijzen kunnen variëren per leverancier en moment, wordt geen verantwoordelijkheid genomen voor eventuele verschillen of wijzigingen.

 

Gezondheidsrisico's voor mensen

Hoewel de Aziatische hoornaar niet agressief is tegenover mensen, kunnen er toch risico’s zijn:

  • 🩹 Steekreacties: De steek is pijnlijk en kan bij gevoelige personen allergische reacties veroorzaken.

  • 🚑 Meerdere steken: Bij verstoring van een nest kunnen meerdere hoornaars aanvallen, wat gevaarlijk kan zijn.

  • 🧒 Risico voor kinderen en ouderen: Vooral kwetsbare groepen lopen meer risico bij een aanval.

Wat kun je zelf doen?

Een praktische checklist voor burgers:

  • 🔍 Controleer je tuin in het voorjaar op beginnende nesten.

  • 🧼 Vermijd zoet voedsel buiten te laten staan – dit trekt hoornaars aan.

  • 🧢 Draag neutrale kleuren bij buitenactiviteiten – felle kleuren kunnen insecten aantrekken.

  • 📱 Gebruik apps zoals ObsIdentify of waarnemingen.be om meldingen te doen.

Hoe herken je een nest?

Veel mensen weten niet hoe een hoornaarnest eruitziet. Een korte beschrijving kan helpen:

  • 🪵 Locatie: Vaak hoog in bomen, maar ook onder dakranden, in tuinhuisjes of schuren.

  • 🪶 Vorm: Bolvormig, papierachtig nest met een ingang onderaan.

  • 📏 Grootte: Kan tot 80 cm groot worden in de zomer.

Europese aanpak

Een bredere context over hoe andere landen ermee omgaan:

  • 🇫🇷 Frankrijk: Actieve bestrijdingscampagnes en subsidies voor nestverwijdering.

  • 🇪🇸 Spanje: Onderzoek naar genetische manipulatie en steriele mannetjes.

  • 🇮🇹 Italië: Publieke bewustwordingscampagnes in scholen en gemeentes.

🔍 Opsporing van nesten met lokpotten

Naast het vangen van hoornaars met vallen, bestaat er een slimme methode om nesten van de Aziatische hoornaar op te sporen: de lokpotmethode, ook wel bekend als de Jersey-methode.

🧪 Wat is een lokpot?

Een lokpot is een speciaal ontworpen pot die hoornaars aantrekt met geurige lokstof, maar ze niet doodt. In tegenstelling tot klassieke vallen, laat de lokpot de hoornaars leven zodat hun vliegrichting geobserveerd kan worden. Dit maakt het mogelijk om hun nest te lokaliseren.

De pot bevat een wiek (bijvoorbeeld een gekookte swifferdoek) die een lokstof naar boven trekt. Die lokstof kan bestaan uit een mengsel van bier, droge witte wijn en suiker, of uit commerciële producten zoals Trappit of VeluTractive.

🧭 Hoe werkt het?

  1. Plaatsing van de lokpot: Zet de pot op een open plek, net onder ooghoogte.

  2. Observatie: Wanneer hoornaars komen drinken, worden ze gemerkt (bijvoorbeeld met een stipje verf).

  3. Tijdmeting: Met een stopwatch wordt gemeten hoe lang het duurt voordat ze terugkeren.

  4. Vliegrichting volgen: Door de vliegrichting en tijd te combineren, kan de afstand tot het nest worden ingeschat.

  5. Verplaatsen en herhalen: De lokpot wordt stapsgewijs verplaatst in de richting van het nest, tot het exact gelokaliseerd is.

💡 Deze methode wordt vaak gebruikt door imkers en vrijwilligers, en vereist geduld en precisie. De hoornaars rond de lokpot vormen doorgaans geen gevaar – het echte risico zit in het nest zelf.

📦 Waar vind je lokpotten?

Lokpotten zijn soms verkrijgbaar via lokale imkerverenigingen, natuurverenigingen of gespecialiseerde webshops. Je kunt ze ook zelf maken met een glazen pot, een wiek en een geschikte lokstof.

 

⏱️ Tijdsmeting en afstand tot het nest

Bij het opsporen van een nest met de wiekpotmethode is het meten van de vliegtijd van een hoornaar cruciaal. Dit gebeurt door een hoornaar te merken en te observeren hoe lang ze erover doet om van de lokpot naar het nest te vliegen en terug te keren.

Een praktische vuistregel is:

Elke minuut vliegtijd komt overeen met ongeveer 100 meter afstand tot het nest.

Dus als een hoornaar bijvoorbeeld 6 minuten en 30 seconden onderweg is, dan bevindt het nest zich naar schatting op ongeveer 650 meter afstand. Deze schatting is niet exact, want in de praktijk blijkt het nest soms iets verder te liggen.

Om de meting betrouwbaar te maken:

  • Herhaal de tijdsmeting meerdere keren met dezelfde hoornaar.

  • Gebruik een stopwatch en noteer de gemiddelde tijd.

  • Combineer de tijdsmeting met de vliegrichting (bijvoorbeeld met een kompas of GPS).

  • Zet meerdere lokpotten uit en teken de vliegrichtingen op een kaart. Het nest bevindt zich meestal waar de lijnen elkaar kruisen.

🧭 Tip: Door de hoornaar te verplaatsen naar een nieuwe lokpot in de waargenomen vliegrichting (de zogenaamde verhuismethode), kun je het nest sneller lokaliseren zonder telkens dagen te wachten.

Bronnen en verder lezen

Voor wie dieper wil duiken:

  • 🔗 Vespa-Watch: Belgische meldingssite en informatieplatform

  • 📘 Rapporten van het INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek)

  • 🎓 Wetenschappelijke studies over invasieve soorten en bestuiving

«   »

Reactie plaatsen

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.